Görkemli mimarisi ve zengin koleksiyonu ile uluslararası sanat sahnesinin önemli kültür kurumlarından biri haline gelen MAXXI Müzesi, 2010’dan beri faaliyetlerine İtalya’nın başkenti Roma’da devam ediyor. Müzenin ismi, “Modern Sanatlar”ın baş harfleri (Modern Arts) ve 21. Yüzyılı temsilen yirmi birin Romen rakamları ile ifade ediliş biçimi olan “XXI” bir araya getirilerek oluşturulmuştur. İtalyan Kültür Mirası Bakanlığı tarafından kurulan bir vakfın yönetimini üstlendiği ve Roma’nın Flaminio bölgesinde yer alan müze aynı zamanda İtalya’nın modern sanatlara odaklanan ilk kamu müzesi olma özelliğini de taşıyor. Yönetimini MAXXI Vakfı’nın üstlendiği müzenin 2013 yılından bu yana Sanatsal Direktörlüğünü Türk sanat izleyicisinin 10. İstanbul Bienali’nin küratörü olarak da tanıyacağı Hou Hanru yapıyor.
Müzenin belki de içindeki sanat eserleri kadar dikkat çeken ve şehrin mimari dokusuna eşsiz bir katkıda bulunan binası usta mimar Zaha Hadid’e ait bir proje. 1998 yılında İtalya’nın Kültürel Miras Bakanlığı tarafından açılan tasarım yarışmasını kazanan Hadid, on yıl boyunca üzerine çalıştığı proje için “müzeyi sadece sanat objelerinin içinde muhafaza edildiği bir yer olarak değil aynı zamanda çeşitli sanat faaliyetlerinin yürütüldüğü bir yerleşke ve farklı fikirlerin karşılıklı paylaşıldığı bir kent alanı” olarak gördüğünü belirtiyor. Açıldığı sene tasarımı ile “Stirling Prize for Architecture” ve “Royal Institute of British Architects” gibi önemli mimarlık ödüllerini kazanan proje, 2016 yılında hayatını kaybeden İngiliz-Irak asıllı mimar Zaha Hadid’in olgunluk dönemi eserleri arasında gösteriliyor.
İçerisi ve dışarısı gibi kavramların akışkan olarak ele alındığı MAXXI yerleşkesi, keskin sınırlar yerine sergi alanlarının esnek yapılar ile birbiriyle birleştiği ve yeni mekanlar yarattığı bir komplekstir. Müze çevresinde yaratılan kamusal alanlar ve yapı içerisinde kullanılan “sınırsız” yaklaşım izleyicilerin ve yapının kent ve sanat eserlerinin yanı sıra birbirileri ile kurdukları diyaloğu güçlü tutması adına da önemli bir adımdır.
Çatıda kullanılan cam kaplamalar ile güneş ışığının ana aydınlatma ögesi olarak kullandığı sergi mekanlarında kiriş ve merdiven gibi yapısal unsurlar da müze deneyiminin önemli bir parçası olarak değerlendirilmiştir. Betorname yüzeylerin ve geometrik kütlelerin dış mekanda belirleyici özellik olduğu müzede, iç mekan beyaz ve gri yüzey alanları ile zıtlık yaratan siyah çelik merdivenler mekanları birbirine bağlamak, karşılaşma alanları yaratmak ve izleyicileri müze içerisinde yönlendirmek için kullanılmıştır. Hadid’in yenilikler ve modern unsurlar ile dolu mimari anlayışının Roma’nın klasik mimarisi ile yarattığı tezat, mimar tarafından ayrıştırıcı bir nokta yerine eski ve yeni arasında kurulan güncel bir bağın temsili olmuştur.
Kendi içerisinde Margherita Guccione’nin direktörlüğünü yaptığı “MAXXI Architettura” ve Bartolomeo Pietromarchi’nin direktörlüğü üstlendiği “MAXXI Arte” olarak iki farklı müze olarak faaliyet gösteren MAXXI, güncel sanatın yanı sıra mimari alanında da etkinlik gösteriyor. Ülkenin ilk mimarlık müzesi olma özelliğine sahip olan MAXXI Architettura, 20. ve 21. Yüzyıl mimarisinin önemli örneklerine ve büyük bir fotoğraf koleksiyonuna ev sahipliği yapıyor. Carlo Scarpa, Pier Luigi Nervi, Enrico Del Debbio, Paolo Soleri, Alessandro Anselmi, Giancarlo De Carlo, Carlo Aymonino, ve Superstudio gibi önemli mimarlar ve mimarlık stüdyoları başta olmak üzere farklı arşivlerden bir araya getirilen müze seçkisinde çeşitli projelere dair 60.000 çizim, 75.000 fotoğraf, sayısız modelleme örnekleri, dokümanlar, heykeller, kitaplar ve periyodik yayınlar yer alıyor. Fotoğraf koleksiyonu kapsamında ise Olivo Barbieri, Gabriele Basilico, Letizia Battaglia, John Davies, Mimmo Jodice, Armin Linke, Guido Guidi, Walter Niedermayr ve Massimo Vitali’nin yanı sıra 60 farklı fotoğrafçının eserleri izleyicilere sunuluyor.
“MAXXI Arte”nin güncel sanatın uluslararası örneklerine odaklanan koleksiyonunda ise William Kentridge, Kara Walker, Ed Ruscha, Gilbert & George, Gino De Dominicis, Michael Raedecker, Anish Kapoor, Gerhard Richter, Francesco Clemente, Lara Favaretto, Marlene Dumas, Maurizio Cattelan, Francis Alys, Ugo Rondinone, Thomas Schutte, Francesco Gostoli ve Kiki Smith başta olmak üzere dikkat çekici sanatçıların eserleri bulunuyor. Açık hava sergileme alanlarının da yoğun olarak kullanıldığı müzede büyük yerleştirmeler ve heykeller MAXXI’nin avlusunda sanatseverler ile buluşuyor. Müzenin mimari özellikleri göz önünde bulundurulduğunda sergilenen eserler kimi zaman standart müze yapılarında kendilerine yer bulamayacak ölçülerde olsa da MAXXI farklı disiplinlerden, pratiklerden ve boyutlardan birçok eseri bünyesinde barındırabilecek özelliklere sahip.
2010 yılında 235 eser ile başladığı yolcuğuna 2020 itibariyle 530 sanat eseriyle devam eden MAXXI Müzesi’nin koleksiyonu komisyon edilen, müzeye ödünç verilen, bağışlanan, tematik yarışmalar ve ödüller ile seçilen güncel parçalarla sürekli olarak genişlemeye devam ediyor. 2009 yılında İtalya’yı derinden sarsan depremin etkilerinin yoğun olarak görüldüğü L’Aquila’da 2021 Haziran ayında kapılarına sanatseverlere açan MAXXI L’Aquila’nın da müzenin bir parçası haline geldi. MAXXI Vakfı’nın ve İtalya Kültür Bakanlığı’nın İtalya’nın farklı kentlerinde faaliyet gösteren yeni kültür ve sanat kurumlarını müze ailesine kazandırma ihtimali ile beraber müzenin koleksiyonuna gelecekte dahil edilecek eserler merak ettiğimiz detaylar arasında.
MAXXI her ne kadar müze mimarisinin ve Zaha Hadid isminin sanat eserlerinin ve sergilerin önüne geçtiği düşünülerek, güçlü bir koleksiyon oluşturulamaması, şehrin merkezinden uzak kalması ve inşaat sürecinin çeşitli politik sebepler yüzünden uzaması ve buna bağlı olarak harcanan bütçenin beklentileri aşması gibi farklı konularda eleştirilse de önemli bir sembol yapı haline gelmiş durumda. Roma’nın en önemli kültür sanat destinasyonlarından biri haline gelen müzenin 10. yılı kapsamında açıklanan verilere göre 2010 yılında açılan MAXXI, 2020 yılına kadar 106 sergiye, 2.000 etkinliğe, 5.000 eğitim aktivitesine ev sahipliği yaparak toplamda 3.328.00 ziyaretçiyi ağırlamıştır. Paylaşılan rakamlar ise müzenin eleştirilerin aksine ülkenin en önemli kültür kurumlarından birisi haline geldiğini kanıtlar nitelikte.
MAXXI Müzesi 2021 Programı
MAXXI Müzesi’nin güncel sergileme programında dokuz usta İtalyan sanatçının eserlerinin bir araya geldiği “Senzamargine: Passages in Italian Art at the Turn of the Millennium” ve bir eleştirmenin arşivinden 20. Yüzyıl sanatına bir bakış sunacak olan “Alberto Boatto: Lo Sguardo dal di fuiro” 10 Ekim 2021; Giacomo Balla’nın futurist evinin ilk defa halka açıldığı “Casa Balla: From the house to the Universe and Back” 21 Kasım 2021; Müze’nin ilk on yılını mercek altına alan “A Story for the Future: MAXXI’s First Decade”, 29 Ağustos 2021; Sıradışı mimari yaklaşımı ile dikkat çeken Aldo Rossi’nin retrospektif sergisi “The Architect and the Cities” 17 Ekim 2021; Beraber yaşama kültürünün ve misafirperverliğin incelendiği “Bigger than Myself: Heroic Voices from ex-Yugoslavia”, Luca Vitone’nin “Io, Villa Adriana” sergisi ve “Rewind the Future” video seçkisi 12 Eylül 2021; MAXXI’nin araştırma projesi kapsamında ortaya çıkan işlerin sergilendiği “The Independent Wall” 4 Aralık 2021 ve Valentina Vannicola’nın “L’Inferno di Dante” sergisi 26 Eylül 2021 tarihine kadar gösterimde olacak. Gelecek sergiler programında ise açıklanan seçkiler arasında Sebastiao Salgado’nun “Amazonia”, Thomas Hirschhorn’un “The Purple Line” ve Cao Fei’nin “Supernova” kişisel sergileri ile beraber “Good News” isimli kadın tasarımcılara ve mimarlara odaklanan bir sergi yer alıyor.
İtalya’nın ve uluslararası sanat sahnesinin gözde kültür-sanat kurumları arasında yer alan MAXXI Müzesi’nin ziyaretçilere sunduğu heyecan verici sergi programı ve etkinliklerinin yanı sıra sosyal alanları, tasarım mağazası ve kütüphanesi kurumun yalnızca bir müze değil oldukça iyi düşünülmüş bir deneyim mekanı olarak tasarlandığını bizlere bir kez daha hatırlatıyor. Yolu İtalya’ya düşen sanatseverlerin MAXXI Müzesi’ni de seyahat planlarına eklemelerini heyecanla öneriyoruz.