Prof. Dr. Aylin Seçkin (İstanbul Bilgi Üniversitesi) – 6 Şubat 2022 Pazar, Cumhuriyet Gazetesi yazısı
NFT’ler, sanat, koleksiyon ve oyun içi gibi nesneleri temsil eden dijital varlıklardır. Çevrimiçi olarak, genellikle kripto para birimiyle işlem gören akıllı bir blok zinciri üzerinde sözleşmelerdir. NFT’lere yönelik kamuoyunun ilgisi, 69,3 milyon dolara Christie’s müzayede evi tarafından Beeple’ın eserinin satıldığı Mart 2021’de patladı. Ancak pazarın genel yapısı ve gelişimi hakkında çok az şey biliniyor.
NFT piyasası dendiğinde sadece sanat akla gelmemeli. Oyun içi obje ticareti, müzik NFT’leri, videolar, teknolojiyle ilgili tarihe notlar bile NFT’nin malzemesi oldu. 2021’in ilk dört ayında NFT hacmi 2020’deki tüm NFT işlem hacminin on katına, 2 milyar doları aştı. 2021 yılı toplam NFT hacmi ise 22 milyar doları geçti.
Genel olarak, bir NFT, ona daha önce kimin sahip olduğu, birçok kopyadan hangisinin orijinal olduğu gibi soruların cevaplarını otomatik olarak verir. izin vererek. Fotoğraflar, videolar ve ses dahil olmak üzere çeşitli dijital nesne türleri bir NFT ile ilişkilendirilebilir. NFT’lerin ilk popüler örneği, 2017’de ortaya çıkan sanal kedileri temsil eden sanatsal görüntülerden oluşan ve oyuncuların bunları satın almasına, toplamasına, üretmesine ve satmasına izin veren bir Ethereum oyununda kullanılan bir koleksiyon olan CryptoKitties’dir.
NFT’lerin kârlılığı, ünlüleri kendi NFT’lerini yaratmaya itti. Özellikle NBA ve ünlü futbolcuların NFT’leri yüzbinlerce dolara satılıyor. NFT pazarının önemli bir kısmını Opensea oluşturuyor. Yapılan son analizlere göre dijital bolluğun bazı NFT’lerin fiyatlarını düşürdüğü söylenebilir. Dahası, uzmanlar tarafından değer verilen NFT’lerin daha başarılı olduğunu belirtiyor.
NFT ortak mülkiyet ağının yapısı oldukça merkezidir. NFT etkileşim ağı NFT varlıkları görsel özelliklerine göre kümelemekte. Sanat nesneleri bazı durumlarda koleksiyon öğeleri olarak sınıflandırılırken, bazı oyun nesneleri de sofistike estetik ve kültürel özellikler sunduklarından sanat olarak nitelendirebilir. Koleksiyonlar, doğaları gereği birbirlerinden çok farklı olabilir. NFT’ler, collectibles diye adlandırılan koleksiyon objeleri, oyun kartları, sanat eserleri, çevrimiçi oyunlardaki sanal objelerden oluşan metaverse ortamlarına ait oyuncaklar, dijital semboller gibi farklı içeriklerden oluşabiliyor.
2018’in sonunda, pazara tamamen sanat kategorisi ve özellikle CryptoKitties koleksiyonu hakim olmuştu. Ocak 2019’dan itibaren, diğer kategoriler hem toplam alışveriş hacmi hem de popülerlik açısından önem kazanmaya başladı. 2020, NFT’de toplam satış hacminin % 90’ı sırasıyla sırasıyla % 18 sanat, % 33 oyun ve % 39 metaverse kategorileri tarafından paylaşıldı.
İşlem hacimleri ve fiyatlar arasındaki tutarsızlık İşlemler NFT piyasasının spekülasyona çok açık olduğunu da göstermektedir. NFT koleksiyonerleri birbirleriyle nasıl etkileşime giriyor? Merkez aktörler var mı? Öyle ki, en önemli koleksiyonerlerin ilk %10’u tek başına tüm işlemlerin %85’ini gerçekleştirir ve tüm sanal cüzdan sahiplerinin %97’sinin en az bir kez alım satım yaptığı görülmektedir. Sanat kategorisine giren NFT fiyatlarının diğer kategorilere göre ortalama olarak daha yüksek olduğunu gözlemlenmektedir.
Coinbase’den Kyle Walters’ın 31 Aralık 2021 itibariyle SuperRare, Foundation, KnownOrigin, MakersPlace ve Art Blocks ethereum tabanlı platformlarında sanatçıların ve koleksiyonerlerin analizini yaptı. Buna göre platformda eserlerini mint eden sanatçı sayıları sırasıyla:
Bu platformların hepsi sanatçıları davetle kabul etmekte, NFT’ler belli bir kürasyona tabi tutulmaktadır. 30300 sanatçıyla Foundation bu platformların en büyüğü olarak öne çıkmaktadır. Kripto sanat NFT’ler içinde 10 bin adet olan projelerden farklı NFT’leri temsil etmektedir. Bu haliyle fiziksel sanat piyasası ile kıyaslanması daha kolaydır.
Platformları sanat eserleri sayısına göre kıyaslayacak olursak Art Blocks 153 bin sanat eseriyle ilk sırada yer almaktadır.
Inside (2019), SuperRare’de Arjantinli jeneratif sanatçı Manoloide’in eseri:
SuperRare, yeni bir SuperRare $RARE jetonu dağıtarak sanatçılara ve koleksiyonerlere küratörlük yetkilerini ve protokol yönetimini merkezi olmayan hale getiren SuperRare 2.0’ı piyasaya sürdü. SuperRare ayrıca Kid Nimbus gibi sanatçılara kendi özel akıllı sözleşmelerini sunan “Series”i de yarattı. NFT koleksiyonerler sayılarının artışı hızlı olsa da bazı noktalara dikkat çekmek lazım. Birincisi, tek bir Ethereum adresi mutlaka bir insan anlamına gelmiyor. Bir kişi gizlilik veya güvenlik amacıyla birden fazla adresi kontrol edebilirken, birçok kişi bir DAO, fon veya başka bir kurum adına bir Ethereum adresini kontrol edebilir. Ayrıca projeler arasında çok sayıda örtüşen koleksiyonerler de vardır.
Beş platformdan birinde en az bir esere sahip koleksiyonerlerin sayısı bugün 60.000’in biraz üzerinde. Kripto sanatı NFT sanat piyasasının yeni olgunlaşmaya başlayan sanatçı, koleksiyoner ve küratör ekosisteme işaret ediyor. cryptoart.io’dan elde edilen piyasa verilerine göre, koleksiyonerlerin 2021’de ele alınan beş platformda 1.8 milyar dolar harcadı. Art Blocks, üretken sanatın artan popülaritesinin göstergesi olarak 1,4 milyar dolarlık satış sağlarken, SuperRare 208 milyon dolar, Foundation 141 milyon dolar, MakersPlace 35 milyon dolar ve KnownOrigin 10 milyon dolarlık satışlar gerçekleştirdiler. Geleneksel sanat piyasasıyla karşılaştırıldığında, bu satış rakamları etkileyici kalıyor. Christie’s müzayede evi yakın zamanda 2021 için 7,1 milyar dolarlık rekor bir sanat satışı bildirirken, diğer dev Sotheby’s de 7,3 milyar dolarlık kendi rekorunu kırdı. Bu beş platform 1,8 milyar dolarla Christie’s müzayede evinin toplam cirosunun yaklaşık %25’ini elde etti. 2018’den önce var olmayan kripto sanat platformlarının 2021’de 18. yüzyılda kurulan müzayede evlerinin toplam satış hacminin yaklaşık dörtte birine varan satış rakamları kaydetmesi şaşırtıcı bir başarı. Bakış açınız ne olursa olsun, kripto sanatını görmezden gelmek artık imkansız.
Kaynak:
Nadini, M., L. Alessandretti , F. Di Giacinto, M.Martino, L. Maria Aiello ve A. Baronchelli (2021),
“Mapping the NFT revolution: market trends, trade networks, and visual features”, Scientific
Reports, doi.org/10.1038/s41598-021-00053-8
Waters, Kyle, (2022) Data In the year of the NFT
www.rightclicksave.com/article/data-in-the-year-of-the-nft