English
”Sanatçı aktivist olmalıdır.”
”Eğer bir şey varsa, o da, sanat ahlakla, insanlığa olan inancımızla ilgilidir. O olmadan, sanat yoktur.”
Ai Weiwei
”Bir şeyi gösteren, işaret eden sanatı değil, başlı başına bir anlam ifade eden şeyin sanat olmasını istiyorum.”
Tania Bruguera
Son zamanlarda Banksy, Ai Weiwei, Tania Bruguera, Nancy Goldin, Hito Steyerl, Zanele Muholi ve daha bir çok aktivist sanatçının dünya çapında ses getiren çalışmalarına tanık olduk. İzleyiciyi bilinçlendirmek ve farkındalık yaratmak üzere aktivist sanatçıların altını çizdiği ve gündeme getirdiği konular bir çok sanat kurumu ve sanat koleksiyoneri tarafından destekleniyor. Aktivist sanatın daha da fazla yaygınlaşabilmesi ve sanatçıların üretimlerine devam edebilmeleri için koleksiyonerlerin payı oldukça büyük.
Koleksiyonerlerin görsellikten öte eylem ve fikrin ön planda olduğu aktivist sanata verdikleri destek sanatçıların üretimlerine devam edebilmeleri için olanak sağlıyor. Aktivist sanatın sadece sanat için değil toplumsal bir bilinç oluşturma açısından da önemini belirtmek gerekiyor. Koleksiyonerlerin yanı sıra çok daha fazla izleyiciye ulaşan sanat kurumları da kolektif bir bilinç sağlamada etkin rol oynuyor. ‘Sanatın Aktivist Yüzü’ adlı yazımızda aktivist sanatı destekleyen koleksiyonerlerin ve sanat kurumlarının ilişkilerini ele alıyoruz.
Aktivist Sanat Üzerine
Aktivist sanat, izleyiciyi duygusal olarak harekete geçirirken daha önce farkında olmadığı bir konu üzerine farkındalık yaratır. Ya da, izleyici zaten bilinçli olduğu bir konuda ortak paydada buluştuğu sanatçı ile benzer uyarıyı paylaşır. Aktivist sanatın çift taraflı, karşılıklı dinamik bir yapısı vardır. Aktivist sanat bir açıdan hayatın içerisinde yer alan görünmeyen gerçekleri de izleyiciye gösterir. Etki yaratmayı amaçlar ve izleyiciye alternatif bir göz, alternatif bir dünya sunar. Aktivist sanat koleksiyonerleri bu bağlamda sanatçı ile ortak bir bilinç oluşturur.
Aktivist Sanat Koleksiyonerleri
Geçtiğimiz süreçte dünyaca bilinen sanat koleksiyonerlerinin özellikle küresel ısınma, iklim değişiklikleri ve ırkçılık konularını ele alan eserlere yaptıkları yatırımlar, aktivist sanatçıların ve sanatının öneminin altını çiziyor. Her koleksiyoner odaklandığı farklı konularla birbirinden ayrılsa da sanatçıyı fikirlerinin ve eylemlerinin yanı sıra maddi olarak da destekleyerek sanatlarını sürdürebilmelerine yardımcı oluyor. Örneğin, en iyi koleksiyonerler listesi yazımızda yer verdiğimiz Francesca Tyssen-Bornemisza, yaptığı yatırımlarla araştırmacıları ve düşünürleri bir araya getiriyor. Bu sayede, okyanuslarda keşif yapmak üzere yola çıkan gezici bir platform ile günümüzde yeni araştırma teknikleri, yeni keşfetme metodları ve gözlemlenen ekolojik problemleri sanatsal bir pratiğe çevrilmesi üzerine bir projeye katkıda bulunuyor.
Bununla birlikte, kendisi de aktivist olan çağdaş sanat koleksiyoneri ve iş adamı Nachson Mimran bir röportajında ‘Eğer çağdaş sanat eserleri topluyorsanız, önemli sorunlara hitap eden eserlere yönelmelisiniz çünkü öbür türlü sadece evinizi dekore etmekten öteye gidemezsiniz’ diyor. Mimran, özellikle insan göçünü konu alan eserlerle ilgileniyor. İnsani krizlerle mücadele etmenin savaşçı zihniyeti gerektirdiğini düşünen Mimran değişim için herkesin kendini buna adaması gerektiğini söylüyor.
Eski NBA oyuncusu Ellio Perry ise Afrikalı-Amerikalı sanatçıların yer aldığı, kendi deyimiyle hiç de ‘güvenli’ olmayan sanat koleksiyonuyla oldukça övünüyor. Koleksiyon, Amerika’da bir çok müzede geçici sergilerde yer alıyor. Perry’nin koleksiyonunda bulunan önemli eserlerden, Hank Willis Thomas’a ait Power Absolute isimli ışıklı kutuda sanatçı, Absolute votka şişesini içi siyahi köle dolu siyah tekneler olarak betimleyerek kapitalizmin tarihiyle ve reklamcılıkta kullanılan ikonografilerle oynuyor.
Sanat Kurumları, Müzeler
Victoria ve Albert Müzesi, koleksiyonlarına eklediği aktivist eserlerle ve aktivist objelerle dikkat çekiyor. Müzenin tasarım ve dijital küratörü Corilla Gardner aktivist sanatın, bugün ne yaşadığımızla ilgili gerçekleri meydana çıkardığını söylüyor. Müze koleksiyonunda bulunan Suriyeli, Amsterdam’da yaşayan, kendisi de bir mülteci olan sanatçı Yara Said’in ‘Mülteci Bayrağı’, 2016 yılının en çok konuşulan çalışmalarından biri olmuştu. Sanatçının, mültecilerden oluşan Olimpiyat takımı yarışçıları için tasarladığı turuncu renkli, üzerinde siyah çizgisi olan bayrak, can yeleklerini anımsatarak ülkesini terk etmek durumunda kalan mültecileri temsil ediyor. 2016 yılında gerçekleşen bu olayla birlikte Victoria & Albert Müzesi, New York Modern Sanatlar Müzesi ile Amsterdam Stedelijk Müzeleri de ‘Mülteci Bayrağı’nı koleksiyonlarına ekleyerek global anlamda mülteci sorununa gösterdikleri hassasiyeti göstermişti.
Aktivist sanatçılara verdikleri destekle bir örnek teşkil eden Cartier Çağdaş Sanat Vakfı direktörü Hervé Chandes ise, koleksiyonun müze için her zaman canlı olması gereğini savunuyor. Bununla
birlikte Chandes, vakıf olarak koleksiyonlarına ekledikleri eserler sayesinde sanat aracılığıyla gündemler yarattıklarını söylüyor. Vakıfta şu an sergilenmekte olan Brezilyalı sanatçı Claudia Andajur’un elli yılı aşkın süredir hayatını adadığı Brezilya’nın en büyük yerli gruplarından biri olan Yanomami’yi çektiği fotoğrafları yer alıyor. Hayatları süresince salgın hastalıklara, yangınlara ve ormanlarının yok oluşuna tanıklık eden bu yerli gruptan yola çıkarak küresel sorunların altı çiziliyor.
Aktivist sanat aracılığıyla çağımızın önemli sorunları belgeleniyor, gün yüzüne çıkıyor ve sanatçılar aracılığıyla farkındalık yaratılıyor. Sanatçıların görsel hazzın dışında sundukları fikirler, görüşler ve altını çizmek istedikleri konular gündeme getirilirken, koleksiyonerler ve sanat kurumları da bu süreçte sanatçıların üretimine destek sağlayarak kolektif bir bilinç sağlamak üzere adım atıyor.
Sena Arcak Bağcılar
Kapak Görseli: Ai Weiwei, Seyahat Yasası / Law of the Journey, Prag Devlet Müzesi. Görsel: Gilbert Sopakuwa
7 metre uzunlundaki şişme bot, mültecileri temsil ediyor.