Sanat sektöründe küresel sağlık krizinden en çok etkilenen kurumlar arasında bulunan sanat fuarları, Mart 2020’den bu yana yeni çözüm arayışlarını sürdürüyor. Fuarların geliştirdikleri güncel formatlar; içinde bulundukları ülkelerin koşulları çerçevesinde sanatseverlerin, galerilerin ve sanatçıların ihtiyaçları, denenen formüllerin başarısı ve gelişen teknolojik olanaklar ile farklılaşmaya devam ediyor.
Geçtiğimiz sene uluslararası sanat fuarlarının öncü isimleri Frieze ve Art Basel başta olmak üzere birçok sanat fuarı fiziksel etkinliklerini iptal etme kararı aldılar. Yeni düzende OVR (Online Viewing Rooms) sistemine odaklanan ve çevrimiçi gösterim tekniklerini benimseyen fuarlar, teknolojik yetkinliklerine ve bütçelerine göre farklı kalite ve kapsamlarda programlar düzenlediler. Dijital platformlar galeri ve sanatseverlerin ihtiyaçlarını belirli bir ölçüde tatmin ederken, 2021 yılı için planlanan fiziksel fuarların da haberleri paylaşılmaya başlandı. Ancak yılın ilk günlerinde gelen haberlerle pandemi sürecinden kaynaklanan belirsizliklerin devam edeceği belli olurken çevrimiçi satışlardan kazanılan ticari başarının yansıtılanın aksine yüzyüze satışların yerini karşılamadığı belli olmaya başladı. Aynı zamanda fiziksel olarak bir arada olmaya duyulan ihtiyaç ve özlem de giderek büyürken, fuarlar bulundukları ülkelerin aldıkları önlemler kapsamında yeni bir melez format uygulamasına geçiş yapmaya başladılar.
2021’nin ilk fiziksel fuarı olan Art Dubai, yeni mekanında gerçekleşen bu yılki etkinliğini Covid-19 sağlık önemlerini ön planda bulundurarak tamamladı. Art Dubai, galeri ve ziyaretçi sayılarını sınırlı tutarak, fuar dışı VIP etkinliklere ağırlık verdiği bir program hazırladı.
Frieze New York 2021 ise etkinliklerini, Randall Adasında yer alan büyük mekanından, izleyicileri pandemi önlemlerine uygun bir şekilde ağırlayabileceği The Shed binasına taşıdı. Önceki senelere oranla üçte bir oranında galerinin katılımıyla gerçekleşecek olan Frieze New York, 5-9 Mayıs tarihleri arasında yalnızca Amerika kıtasından 60 galerinin seçkilerine ev sahipliği yapıyor. Frieze, fiziksel programlarının yanı sıra OVR üzerinden çevrimiçi olarak 160 uluslararası galerinin gösterimlerini 15 Mayıs’a kadar sanatseverler ile paylaşıyor. The Shed binasının girişine ve binanın dış cephesine konumlandırılan ve çevrimiçi platformlarda da yer alacak olan “The Looking Glass” sergisi, KAWS, Cao Fei ve Precious Okomoyon’un eserlerini Acute Art uygulaması üzerinden sanal gerçeklik deneyimi ile birleştiriyor. Frieze kapsamında hazırlanan “Talks” programlarından bir kısmı önceden Zoom üzerinden paylaşılırken, bir kısmı fuar boyunca çevrimiçi olarak katılımcılar tarafından canlı olarak takip edilebilecek. Şehrin kültür-sanat sahnesine yeni bir soluk ve canlılık getirmesi beklenen Frieze New York süresince fuara katılan ziyaretçilerin High Line ile The Shed’den Chelsea’ya uzanarak civarda yer alan galerilere hareket kazandırması bekleniyor.
Geçen yıl fuarların ana temasını “all-online” olmak oluştururken, bu yıl fiziksel içeriklerin kalitesini arttırmak, toplumsal farkındalığı yükseltmek ve belirli konularda hazırlanan kapsamlı projelerin görünürlüğünü arttırmak öncelik kazanıyor. Amerika’daki ırkçılık tartışmalarının yoğun olarak sürdüğü bu günlerde, Harvard Üniversitesi profesörlerinden Sarah Lewis’in, sanatın ırk ayrımcılığını dile getirmedeki rolünü inceleyen “Vision & Justice” isimli projesi, Frieze’in 2021 edisyonu tarafından tümüyle destekleniyor. Sanat fuarlarının toplumsal olaylara karşı sorumluluklarını öne çıkartan bu adım kapsamında; fuara katılan 60 galeriden 50’si kendilerine ait alanlarda “Vision & Justice”e destek verecek ve etkinlik sonrasında devam edecek uzun soluklu projenin temelleri atılmış olacak.
1-54 Contemporary African Art fuarı, 2021 yılında butik etkinlikler ile izleyicileriyle fiziksel teması devam ettiren kurumlar arasında yer aldı. 1-54, Londra, New York ve Marakeş’te bulunan ana mekanlarında gerçekleştirdikleri küçük çaplı etkinliklerin yanı sıra bu yıl Christie’s Paris ile oldukça başarılı bir işbirliğine imza attı. Bu birliktelik ile beraber farklı butik etkinlikleri de radarına alan 1-54 , tüm etkinliklerinde çevrim içi fuar imkanlarını kullanarak tüm dünyadan daha fazla galeriye yer vererek izleyici sayısını arttırdı.
İçerisinde bulunduğumuz geçiş yılında fiziksel ve dijital fuarlar bir arada ya da ayrı ayrı deneyimlenmeye ve farklı formüller geliştirilmeye devam ederken, fiziksel fuarlar için yeni uygulamalar ortaya kondu. 21-23 Mayıs tarihleri arasında fiziksel olarak gerçekleştirilecek Art Basel Hong Kong için, uluslararası galerilerden yalnızca eser göndermeleri istendi. Bu uygulamaya göre etkinliğe katılacak 56 galerinin standlarına yalnızca Art Basel elemanları eşlik ediyor olacak.
Fuar ekosisteminin en önemli paydaşları arasında yer alan galerilerin önemini daha yakından anlayan fuar yönetimleri, stand kiraları için yeni yöntemler geliştirdi. Örneğin Art Dubai, katılımcıların kiralarını fuar öncesi yerine, etkinlik sırasında gerçekleşen satışlarından aldığı belirli bir yüzde ile tahsil etti. Art Central ise Hong Kong’daki fuarına katılan galerilerden bir ücret almıyor. Önümüzdeki yıllar için belirsizlik halen devam ederken, Art Dubai’deki ödeme yöntemine benzer şekilde, bu süreçte denenen yeni ve başarılı çözümlerin kalıcı olması planlanıyor.
Türkiye’nin önde gelen sanat fuarı Contemporary İstanbul ise bu yıl sadece ülke içerisindeki galerilere özel bir edisyon ile ziyaretçiler ile buluşacak. Fuar, Akbank sponsorluğunda 1-2 Haziran’da VIP ön izleme ve 3-6 Haziran’da genel ziyarete açık olacak. Comtemporary İstanbul 2021 yılı programında performans sanatı gösterimlerine ve yeni medya sanatına odaklanacak Plug-in İstanbul ile yerel sanat piyasasına canlılık kazandırmayı hedefliyor.
Hazırlayan: Güliz Özbek Collini
Kapak Görseli: ft.com