Prof. Dr. Aylin Seçkin’in Bilgi Üniversitesi Ekonomi Bölümü’nde yürüttüğü Sanat ve Kültür Ekonomisi dersi kapsamında düzenlediği röportajlar serisi Asya sanat piyasasına dair tutarlı öngörüleri ve yorumları ile dikkat çeken Keija Wu ile devam ediyor.
“TEFAF Art Market Report 2019: the Chinese Art Market”in yazarı Keija Wu, Çin sanat piyasasının düşüşe geçeceği öngörüleri ile uluslararası sanat çevrelerinin dikkatini çekmişti. Wu, Çin sanat piyasası konusunda bir uzman olarak kabul edilmek ile beraber Çin’de bulunan sanat merkezlerine proje bazında danışmanlık da yapıyor. Venedik Bienali’nin Çin Pavyonu, National Art Museum of China’da gerçekleştirilen ilk Gerhard Richter retrospektifi yönetimini yaptığı projeler arasında yer alıyor. Aynı zamanda Beijing’in ilk kar amacı gütmeyen çağdaş sanat merkezi “The East Modern Art Center”ın da kurucusu olan Wu, araştırmaların New York’ta sürdürüyor. Akademik çalışmalarını Asya sanat piyasaları ve ikincil sanat piyasaları üzerine yoğunlaştıran Keija Wu, Financial Times’ın Çin edisyonunda görüşlerini paylaşmaya devam ediyor.
Seçkin ve Wu’nun Çin sanat piyasasının günümüze kadar olan değişimi ve gelişimini, Asyalı koleksiyonerlerin satın alma alışkanlıklarını, Çin’de büyüyen çağdaş sanat sahnesinin çeşitli aktörlerini konuştukları buluşmanın kısa bir özetini sizler için hazırladık.
Aylin Seçkin: Bize katıldığınız için teşekkür ederim, çalışmalarınızı Asya özellikle Çin sanat piyasası üzerine yoğunlaştırdığınızı, bu alanda Financial Times gibi önemli mecralarda yazılar yayınladığınızı ve Sotheby’s Art Institute ve Claremont Graduate University’de dersler verdiğinizi biliyorum.
Keija Wu: Öncelikle merhabalar ve evet bugün anlatacaklarımın odağını da bahsettiğiniz konular oluşturacak. Çin sanat piyasasında neler olup bittiğini kısaca gözden geçirerek başlamak istiyorum. Çin, Amerika’dan sonra en fazla yüksek net gelirli birey (HNWI) sayısına sahip ülke. Yani ülkede oldukça büyük bir varlık oluşturulduğunu söyleyebiliriz. Öte yandan Çin’in ilk özel müzesi 1991 yılında kurulmasına rağmen 2019 sonu itibariyle ülkede 1,600’den fazla özel müze faaliyetlerine devam ediyor. Her şeyin durduğu pandemi dönemini bir kenara bırakırsak elimizdeki verileri incelediğimizde müze sahnesinin çok hızlı bir şekilde büyüdüğünü görüyoruz.
Özel müzelerin işleyişi hakkında bir örnek vererek daha da geniş bir tablo çizmek istiyorum. Şangay’da bulunan Yuz Museum’da gerçekleştirilen Marina Abramovich’in “The Artist is Present” sergisinin posterleri New York’ta geniş kitlelere ulaşmıştı. Çinli bir girişimciye ait olan müze daha sonra bu sergi kapsamında Los Angeles County Museum of Art ile işbirliği yapmıştı. Bir diğer örnek ise Marina Abramovich sergisinin küratörlüğünü yapan Maurizio Cattelan sergiye yerleştirdiği eserleri ile dikkat çekmişti.
Yine Şangay da bulunan ve mimarisi ile oldukça konuşulan Fosun Foundation’da gerçekleştirilen Yayoi Kusama sergisi ise sanatçının en geniş kitlelere ulaştığı sergilerinden biri olmuştu. Kullanılmayan benzin depolarını satın alan bir girişimcinin kurduğu ve şehrin en iddialı sanat merkezlerinden biri haline gelen Tank Shanghai ise açılışını teamLab’in hazırladığı interaktif bir yerleştirme ile yapmıştı.
Bana kalırsa yerleşmiş bir özel müze geleneğinden gelmememize rağmen Çin’de oldukça hızlı bir ilerleme kaydettik. Maceracı girişimciler deneysel işlerin yer aldığı sergilere karşı açık fikirli davrandılar ve oldukça heyecan verici bir atmosfer yaratıldı.
İkincil sanat piyasasına dönmek istiyorum bu noktada çünkü Çin sanat piyasası uzun bir süre müzayedeler tarafından şekillendirildi ve birincil piyasa yalnızca geçtiğimiz senelerde bir ivme kazandı. 1993 yılında ülkede işleyen 2 müzayede evi varken bu rakamın 2017 yılında 525’e çıktığını ve toplam satış hacimlerinin 1.02 milyon dolardan 4,791.98 milyon dolara yükseldiğini görüyoruz. 2016-2019 yılları arasında ise Sotheby’s’in en büyük hissedarı Çinli bir yatırımcının sahibi olduğu Taikan Life Insurance isimli bir şirketti. Aynı yatırımcının kurduğu China Guardian Çin’in ikinci, geçtiğimiz haftalarda Phillips Müzayede ile işbirliği yapan Poly Müzayede evi ise ülkenin en büyük müzayede evi konumunda.
Çin’deki koleksiyoner profilini daha detaylı analiz edebilmek için ülkenin modern tarihini de detaylı bir şekilde anlamak gerekiyor. Uzun imparatorluk geleneğinden sonra çeşitli devrimler ve iç savaş ile şekillenen komünist rejim ülkenin yönetimini, kültürünü ve sosyal hayatını etkiledi. Bu dönemde başlayan kültür devrimi süresince varlıklı insanların, sanat eserleri de dahil olmak üzere, servetlerine el konuldu ve sanat piyasasında gerçekleştirilen faaliyetler durduruldu.
A.S: Kültür devrimine kadar alım satımı yapılan sanat eserleri çoğunlukla klasik döneme ait geleneksel sanat eserleriydi değil mi?
K.W: Evet çoğunlukla klasik dönem tablolar ve çizimler el değiştiriyordu. Sanat faaliyetlerinin yanı sıra sanat üretiminin de durmaya yaklaştığı bir dönemden bahsediyorum ayrıca, ideolojik temeli olmayan işler üretilmesi sakıncalı bulunuyordu. Komünist parti liderinin hayatını kaybetmesi ile başlayan açılma süreci Çin’i bugün bulunduğu noktaya getirdi. Girişimcilerin, özel şirketlerin ve üretim hacmini arttıracak çalışmalara verilen destek ülke ekonomisinin genişlemesi için gereken zemini hazırladı. Tam bu noktada sanat piyasasının ve müzayede evlerinin de tekrar yapılanmaya ve yükselişe geçmeye başladığını görüyoruz. Ayrıca Hong Kong sahip olduğu özel statü sebebiyle ana kara Çin’de ithal sanat eserlerinden alınan gümrük vergisini sıfıra indirerek uluslararası sanat galerinin ve fuarlarının ilgisini şehre taşımayı başardı.
Çin’in dünya genelinde gerçekleşen müzayedelerde toplam satış rakamının Amerika’dan sonra ikinci olduğunu görüyoruz. Ancak ilginç olan şu ki ülke içindeki müzayede piyasasını incelediğimizde Çin Modern ve Klasik dönem eserlerinin birinci, geleneksel üretim objelerinin ikinci ve Çin Çağdaş Sanatı son sırada yer alıyor.
A.S: Shenzhen’de 2010 yılında başlayan sanat alışverişleri hakkında ne düşündüğünü merak ediyorum. İnsanların büyük ve uluslararası çapta faaliyet gösteren galerilerden hisseler ile kısmi olarak satın aldıkları Çinli çağdaş sanatçıların eserleri piyasada büyük bir balon yaratmıştı. Hızlıca açılan bu alış-veriş ortamı yine hızlıca kapanmıştı ancak Çin sanat piyasası da tam olarak bu noktada doruk noktasına ulaştı. Eser fiyatlarında ve müzayede satışlarında bir patlama yaşanmıştı. Tabii ki bu olayların bir spekülasyon olması ve bazı satışların akıbeti hakkında ciddi eleştiriler de olmuştu.
K.W: Tam olarak söylediğiniz gibi, bu bir balondu ve patladı. Tabii ki bu kadar spekülatif bir yaklaşımın sürdürülmesi imkansızdı. Birçok insan eserleri olabilecek en yüksek fiyata aldıklarında fiyatın sadece daha da yukarı çıkacağını düşündü. Ancak ellerindeki eseri hisseler halinde satmaya başladıklarında eserlerin piyasa değeri de düşmeye başlamıştı ve yatırım yaptıkları miktarı geri alamadılar. Burada sorun eser alım-satımı yapan insanların sanat piyasasına dair geniş çaplı bir fikrinin olmamasından kaynaklandı, çoğu yatırımcı borçlanarak aldıkları eserlerin değerinin düşüşünü izlemek zorunda kaldı.
Konuşmanın tamamına bu link üzerinden KZ6?V?jD şifresini kullanarak erişebilirsiniz.
Hazırlayan: Badenur Özcan